De Koude Kalkoen

Japan

Respect voor de doden

door Reageer

Colette van Nunen is bij een opgraving in Oldenzaal. Een begraafplaats waar van de 8e tot de 19e eeuw 30.000 mensen zijn begraven moet wijken voor een plein.
Een massagraf ziet de verslaggeefster (ze bedoelt: een vrouw met vijf kinderen). “Een mooi gebit, zeg!” roept ze over een van de kinderen. Klopt. Dus worden er drie tanden van getrokken om DNA te achterhalen.
Meneer! Oldenzaler? Jazeker.
Wil hij DNA afstaan om te ontdekken of er familie bij zit?
Ja, dat lijkt meneer wel wat.

Wat een contrast met de reportage van Roel Pauw uit het Japanse Minamisoma waar hij een jaar na de tsunami naar is teruggekeerd.
Een man die destijds de stenen van de 500 meter verderop gelegen begraafplaats in zijn tuin zag opduiken, meegesleurd door het water.
RP: “De tsunami had zelfs voor de doden geen respect.”

Kerkklokken. Getrommel.
Kartonnen dozen met een nummer. Overblijfselen die na de tsunami zijn gevonden, identiteit onbekend. Ze zijn verbrand en de as zit in urnen in de dozen.

Normaal, vertelt de priester aan Roel Pauw, zet je de urn bij op de begraafplaats. Maar die is weggespoeld. Of de familie neemt de urn mee naar huis. Maar mensen hebben geen huis meer.
Dus zorgt hij ervoor.

En de zielen – die zetten hun leven voort in een andere gedaante op een andere manier. “Als de levenden zo’n ziel herkennen, ontmoeten, vervult hen dat met blijdschap.”
Nog een kleine tien seconden klingel-tingelt de klok met in de verte ook vogelgeluiden.

Mooie radio.

Woedend op de natuur

door Reageer

Wouter Zwart is in Japan. Hij laat ons kennis maken met meneer Kono die op 11 maart staand op een heuvel de tsunami zijn 200 jaar oude familiebedrijf zag verwoesten. Erger: hij zag mensen rennen en in de golven verdwijnen. Een kwart van de bevolking overleefde de ramp niet.
Stemmig begint de reportage met een fluit op de achtergrond, daarna wordt het een harp die langzaam tokkelt. Terwijl de Japanner op verzoek van de verslaggever uitkijkt over waar eens zijn fabriek stond. Wat hij voelt? Woede over al die vrienden die hij heeft verloren. “Ik kan het de natuur nooit vergeven.”

Kono’s fabriek maakte sojasaus. De produktie is nu overgenomen door bevriende bedrijven, inpakken doet hij wel zelf. Wouter Zwart kijkt mee. “Dat heet stickers in Nederland,” vertelt hij aan de vrouwen die de flesjes beplakken.
Hulp van de overheid krijgt Kono niet maar daar lijkt de man nauwelijks een probleem mee te hebben. De overheid zit ver weg en weet niet wat er nodig is, zegt hij. Dus doen ze het zélf.

“Hoe denkt u terug?” vraagt Wouter Zwart.
“Ik wil niet denken en dus doe ik het niet” waarna Kono het wel gehad heeft met die buitenlandse journalist met al z’n vragen. Hij gaat vuurwerk kijken met z’n gezin.
Zodat de harp overgaat in geknetter.

Mooie radio.

Het beeld zonder de foto’s

door Reageer

Nederland helpt Japan.
Met optredens van Jan Smit en Nick en Simon en de Toppers.
Je moet er toch niet aan denken dat je je solidariteit met de door aardbeving en tsunami getroffen mensen moet aantonen door daarbij aanwezig te zijn.

Joris van de Kerkhof hoeft dat gelukkig óók niet. Hij houdt alleen Filiaal over de aanloop ertoe.
Met pianisten en een hondje van 30 cm en kersenbloesem.
Terwijl Lara Rense en Marcel Oosten een paar Nederlanders in Japan bellen die als ze al talent voor drama hebben dat nu bekwaam onderdrukken.
Wel (mooi) droog de pianoleraar die nu minder leerlingen heeft want: “Studeren komt er ook niet van. De vele naschokken zijn niet zo goed voor de concentratie.”

De Filiaalhouder is erbij terwijl de directeur van het Rode Kruis en die van Ajax op een gong slaan (“ik sta in beeld, ik sta enorm in de weg, ik kan me voorstellen dat mensen dat vervelend vinden”). En tussen alle goedbedoelde maar toch wat obligaat klinkende teksten vindt hij RK-woordvoerster Eva Smits. Met foto’s die ze net in Japan heeft gemaakt en waarbij ze wel iets wil vertellen.

JvdK: “Wat is het beeld dat u hebt meegenomen zónder die foto’s? De geur?”
De geur? Mm: vis. Veel dode vissen lagen er.
En dan is daar dat ene verhaal dat stil maakt. Hoe ze bij een huis is waar nog iets van overeind stond. Een vrouw zoekt in de resten.
Een erg oude vrouw, een overgrootmoeder(?), ze is wel 90, komt aanlopen.
De vrouw huilt. “Ik ben te oud hiervoor, ik kán mijn leven niet meer opbouwen.”

Terwijl die scène nog door mijn hoofd speelt sluit Joris van de Kerkhof af met een harde klap op de gong.
*Boing!*
Lara: “Dat kon-ie toch niet laten, hè…”
Marcel: “Ondeugend…”

Drama

door Reageer

Tenslotte in het Radio 1 Journaal een email-wisseling tussen een werknemer in een van de kerncentrales in Fukushima en iemand van het kantoor van TEPCO in Tokio.

Onthullend, aangrijpend en pijnlijk.
Voorgedragen door twee mannenstemmen.
Met daaronder een aanzwellend muziekje. Dramatisch muziekje.
Iets voor een begrafenis. Of een heel griezelige horrorflm.

Moet zoiets?
Het Radio 1 Journaal gebruikt vaak muziekjes.
Vanochtend nog in de column van Frank Renout.
Dat was evenmin subtiel. Maar in zo’n column hóeft het ook niet subtiel te zijn.

Bij de mailwisseling leidt het mij af.
Ik wil zelf kunnen bedenken of ik iets beangstigend vind.
Dat hoeft de redactie me niet in te wrijven met een droevig deuntje.

Oordeel zelf.

Over het verdriet heen maar toch met een beetje hoop

door Reageer

Hét nieuws is natuurlijk Libië en Henny van der Veere en Wim Turkenburg kunnen zeggen wat ze willen maar nóg een buitenland om je tegelijk druk over te maken – dat valt niet mee wanneer er niet accuut nieuws valt te melden.

Tot Kjeld Duits het nieuws vertaalt naar de werkelijkheid van echte mensen en het de getallen ontstijgt en het ons hart raakt.
De correspondent is in de lobby van een lijkenhuis in Sendai. Vele honderden lijken. Deels geïdentificeerd (daarvan staan de namen op een lijst bij de ingang), voor een groot deel nog niet.

Duits beschrijft hoe mensen wachten, formulieren invullen, ondervraagd worden, soms foto’s bij zich hebben. Dan, als hun beschrijving overeen komt met die van een lijk: mee om een foto van dat lijk te zien. Is het echt de vermiste, dan de grote hal in naar het lijk.
Hoe zijn de mensen er aan toe, vraagt Lara Rense. Ze hebben lang gezocht, vertelt de correspondent. Ze zijn langs ziekenhuizen en opvangcentra geweest. Toen drong door dat de vermiste ‘misschien toch wel dood’ was. Nu zijn ze hier “over hun verdriet heen maar met toch nog een beetje hoop”.

Een gruwelijke samenvatting van een week persoonlijke ellende. Waartegen de verhalen die Joris van de Kerkhof moet aanhoren uiteraard wat in het niet vallen.
Een jonge vrouw die uit Tokio terug is bij haar vriend die half-Japans is en ons zijn vader een beetje leert kennen. De man peinst er niet over zijn land te verlaten zolang anderen hun leven riskeren. Dat ervaart hij als “aan zijn eer verplicht”. Mooi citaat (toegeschreven aan de vader): “De zon komt elke dag op en we bidden voor de slachtoffers.”

Hierna naar Den Haag waar Nederlandse kunstenaars die terug zijn uit Japan ontevreden zijn over onze ambassade. Dan denk je toch: niet zo zeuren. Wat je deze mensen niet kunt verwijten en de verslaggever die ze laat praten evenmin.

Maar kan de redactie niet wat zinniger klussen bedenken voor wat we eens beschouwden als onze Filiaalhouder?