De Koude Kalkoen

Joris van de Kerkhof

“Oeps! daar gaat een hoefijzer”

door Reageer

Veel zon is er vanochtend niet in het Filiaal maar Joris van de Kerkhof compenseert met veel harde hoorspelkern. Stap-stap-stap doet hij om kwart over zes en je hóórt ‘m met veel lawaai het plastic optillen waaronder de bij Borgharen opgegraven paarden liggen.
“Het is niet zo dat je het geluid van de paarden hoort” stelt de Filiaalhouder vast, “maar eigenlijk zie je ze door de groene velden waar de zon (daar is-ie!) door de wolken probeert te komen wel lópen.”

Een half uur later wordt met de projectleider écht aan het plastic gesjord. En niet alleen daaraan maar ook aan paard 7, 8 en 11 (met gele flapjes zoals koeien) en: “Oeps! daar gaat een hoefijzer.” En: “een plastic zakje, het lijkt wel of er wiet in zit – o nee dat hadden ze toen nog niet.”
Zijn de 50 paarden in 1632 in de greppel gegooid? Of later? Joris van de Kerkhof speculeert. Met de projectleider en met een leuke vrouw die hem ook nog het verschil tussen jongetjes en meisjes uitlegt (kwa paarden). Het blijkt een grotere hoektand te zijn (jongetje) wat ik noteer want je weet maar nooit of het nog eens van pas komt.

Tien voor acht is het opnieuw plastic sjouwen geblazen en gelukkig schijnt nu ook even de zon. De gravers zien skeletten maar ook geschiedenis en dat steeds meer. “Een hele grote 3D-puzzel.” Zijn de paarden spontaan dood gegaan? Ziek geworden? Bij slechts 1 vonden ze een kogel. Paardtechnisch lijkt onwaarschijnlijk dat ze aan de rand van de greppel 1 voor 1 zijn geëxecuteerd – een deel zou zijn gevlucht.

Tenslotte nog wat praten met een man die iets verderop aarde onderzoekt. Werktuigen uit de Steentijd wil die vinden (en heeft-ie al gevonden). JvdK: “Waar hoopt u nog op? In uw *diepste* fantasie?” Nou, als de Filiaalhouder aandringt: nog een stenen hamer.
En andere paarden? Nee, dat zijn er nu wel genoeg.
JvdK: “U hébt niks met paarden?”
Man (lachend): “Als ze dood zijn vind ik het prima.”

Grappig slot van weer een geweldig leuk Filiaal.

Piepende zon, spinnewebben en kwetterende vogels

door Reageer

Gisteren beleefde Joris van de Kerkhof er plezier in schapen op te jagen (bah, wat viel me dát van hem tegen), vandaag is hij zijn meer poëtische dierenliefhebbende zélf.
Dus ziet hij in zijn achteruitkijkspiegel de zon op gebouwen en dan lijkt het of ze in brand staan (“en daar schrik je dan wel van”), valt hem later “een lief torentje” op “waar de zon ook op schijnt”) en: “Als het een beetje meezit gaan die vogels ook nog een beetje kwetteren.”

Piepen
Het Filiaal gaat over het warme weer.
Een enthousiast vertellende weeramateur. Een verzorgingstehuis met de tekst ‘niet hoe oud we zijn, maar hoe we oud zijn is belangrijk’ en verzorgende Astrid met wie Joris van de Kerkhof “de zon ziet piepen door de bomen”. In dat tehuis een oude mevrouw (bijna 90): “Nee, ik ka nergens meer naartoe, ik kan slecht lopen, ik zit meestal op de kamer.”
Maar ze krijgt wel veel bezoek! corrigeert Astrid (door de Filiaalhouder net nog Anita genoemd).

Vet
“Mensen zoals ik die last hebben van iets te veel gewicht” gooit Joris van de Kerkhof voor de deur van de huisarts zichzelf in de strijd. “Mensen met overgewicht zoals wij tweeën” typeert de dokter onze verslaggever. Die mensen moeten dus kalm aan doen. Want: “Vet geeft minder warmte af dan spierweefsel.” Verder moeten we allemaal 2 liter vocht drinken (water of sap, géén alcohol!) en daartoe moeten we elkaar aansporen.
JvdK: “Als je nou alleen woont.” Mantelzorg. En als je die niet hebt? Dan moeten de buren aanbellen om te vragen of ik wel genoeg water naar binnen giet (en géén alcohol).

Stokjes
Hebben we nu alles kwa warm weer gehad? Nee, snap ik al na de berichten in het nieuws over een heidebrand. Joris van de Kerkhof gaat naar de brandweer. Die op een weegschaaltje stokjes legt van houtsoorten die in het bos voorkomen (JvdK: “mooi, hè, die spinnewebben en de zon die er doorheen schijnt”) en als die steeds lichter worden verandert de Code van nu nog geel over twee uur in oranje.
“En als u in het gezellige Brabant blijft” belooft de brandweerman de Filiaalhouder, kan hij tegen zes uur Code rood zien verschijnen.
JvdK: “Dan blijf ik toch gewoon!”
Een Filiaalhouder in topvorm.

“Hebben jullie overal een mening over?”

door Reageer

Petje af toen Joost Vullings na de verkiezingen de hele nacht doorhaalde om in het ochtend-Radio 1 Journaal zeer zinnig commentaar te geven op de uitslag en de mogelijke coaltievorming.

Een week later hebben we alle deskundigen wel zo’n beetje gehoord dus: een leuk idee om studenten politicologie in het Filiaal de situatie eens scherp te laten analyseren. Joris van de Kerkhof ondervraagt vier leden van studievereniging ismus in Nijmegen. Wij, de luisteraars, mogen ook meepraten. Via “twitter, zo noem je dat toch, hè, Lara?”
Ja, zo noem je dat. Joris: “twitter, twitter” (in een perfecte imitatie van de rateltoon waarop de presentatrice haar favoriete social toy pleegt uit te spreken).

Vijf maal doen de studenten hun zegje. Een maal direct na een opnieuw vlijmscherpe analyse van eigen commentator Joost Vullings. Hebben ze daar nog iets aan toe te voegen?
Nee, veronderstelt de Filiaalhouder. Maar dat hebben ze wél. Door fragmenten van Vullings’ tekst nog eens samen te vatten als zgn. eigen vondsten. Slechts 1 van de studenten komt met iets eigens: dat Rutte diep in z’n hart eigenlijk wel degelijk links(ig) zou zijn. Soort Dijkstal in wolfskleren. Verder overstijgen de gesprekken niet de vermeende diepzinnigheden die aan menig borreltafel worden gedebiteerd.

“Hebben jullie overal een mening over?” vraagt Joris van de Kerkhof. Lara, wat is het volgende onderwerp? BP. En jawel: “Obama heeft het goed gedaan” steekt 1 van de studenten meteen van wal.
“Nou, bedankt jongens,” lacht de presentatrice. “Heel fijn. We draaien ‘m weg.”
Met dank ook aan de twitteraars die – inderdaad – vaak wél iets origineels te melden hadden.

Nu eindelijk echt een gehaktballetje erbij

door Reageer

Het is na 29 jaar de laatste dag van Bas van der Vlies (SGP) als Kamerlid.
Joris van de Kerkhof zwaait hem uit.

Pratend over het politieke verleden en – een beetje – over het heden.
Eigenlijk wil Van der Vlies dat niet, omdat hij zijn opvolger Van der Staaij niet voor de voeten wil lopen. Toch zegt hij wel iets. Over de PVV bv. Wat vindt de oude meester? Die vindt dat “de kiezers altijd gelijk hebben” en dat het “correct” is om met de PVV te *spreken*.

Knelpunten
Ziet hij “inhoudelijke knelpunten”? Op zo’n moment hoop ik dat de man breed uitpakt over racisme en verkettering enzo, maar hij mompelt wat over dat de PVV “allerlei dingen heeft geroepen” waaraan wetten en praktische bezwaren (verdragen) in de weg staan.
Verder vindt hij het politieke spel nog steeds “spannend”.

Vrouwen
“Was het de laatste jaren nog leuk in de Kamer” vraagt Joris van de Kerkhof
Het was “boeiend maar ook wel eens vermoeiend” en (zeghetnouman): de “hyperigheid”.
JvdK: “Was het ook een hype over uw partij en de vrouwen?”
Nee! Van der Vlies is resoluut. Dat was een toetssteen voor hoe de samenleving met minderheden omgaat. Waarbij de SGP de minderheid is.

God
“Ik ervaar mijn leven als door God geleid” zegt Van der Vlies een aantal keren.
“Simpeler kan ik het niet zeggen.”
Wanneer hij het over God heeft, klinkt hij eerst afwerend. Alsof hij denkt: dat begrijp jij toch niet.
Terwijl de verslaggever, heb ik de indruk uit zijn vragen, juist zijn best doet het wél te begrijpen. Aan het slot klinkt Van der Vlies meer ontspannen wanneer hij het heeft over dat hij in het leven staat: om “de God van de Bijbel te dienen”.
Waarbij hij “moet woekeren met de talenten die God gegeven heeft”.

Gehaktballetje erbij
Het aardigst vind ik wanneer mevrouw Van der Vlies in beeld/geluid komt.
Eerst met fragmenten uit de uitzending van Netwerk van een maand geleden. Over dat haar man er zo zelden wás. En soms zei hij dat hij thuis kwam eten en dan (vertelde de dochter) “maakte ze een sausje erbij en een gehaktballetje erbij” en dan belde hij dat hij toch niet kwam. “Dat was slikken maar weer, dat heeft ze echt veel gedaan.”
Mevrouw Van der Vlies is blij dat haar man nu meer thuis is. Maar het wordt ook wennen: vrijheid inleveren. Al hebben ze afgesproken dat elk doet wat die wil en dat ze alleen samen doen wat ze samen willen doen.
Veel geëmancipeerder kun je het niet hebben.

Kaarsjes branden en vertrouwen in het leven

door 2 Reacties

‘Bossche bollen’ van Joris van de Kerkhof is het nieuwste deel in de serie van uitgeverij Conserve van NOS-sers over hun stad. Eenentwintig verhalen, een gedicht en vijf wandelingen. Interviews met bekende en onbekende Bosschenaren. Om te eindigen met uitzicht op de rest van de provincie vanaf het meer dan honderd meter hoge Provinciehuis. Den Bosch als het centrum der dingen.

Eenentwintig verhalen (en een gedicht): onvermijdelijk raken sommige onderwerpen me meer dan andere. Zo heb ik een zwak voor een beetje rare mensen. Die tegen de klippen op geloven in hun uitvindingen, idealen, hobby’s. Of het bolwoningen zijn of de botten van Neanderthalers of het uitzetten van wandelroutes (en dan denken dat de concurrerende wandelclub stiekem hun pijltjes zoek maakt).
Geweldig ook dat Genootschap dat strijd voert tegen mensen als ik die het over ‘Den Bosch’ hebben terwijl het toch echt *’s-Hertogenbosch* is wat je, zeggen ze, bijna even snel kunt tikken.

Waarschuwen voor de hel
Wat erg goed werkt: de 11-jarige Dani die vertelt over Jeroen Bosch. Ik kende hem al van het Radio 1 Journaal. Daar werd hij geïntroduceerd als autist. Gehecht aan rituelen en door zijn autisme niet in staat te liegen. Hier verhaalt hij simpel en helderder dan een echte kenner zou kunnen doen over de schilderijen. “Ik vind het ook raar dat er zoveel mensen zo veel onderzoek doen naar de schilderijen. Het is toch wat het is. Je kunt niet meer aan Jeroen Bosch vragen wat hij ermee bedoelde. Dus waarom zou je dan allemaal zo ingewikkeld doen.”
En: “Wat ik wel weet is dat Jeroen Bosch iedereen wil waarschuwen voor de hel. Daar moet je niet in terechtkomen. (..) Ik heb zelf geen last van zonden. Ik zondig niet.”

Engel
Vier hoofdstukken met een verwant onderwerp sprongen er voor mij uit.
Het eerste was het bezoek aan de Begraafplaats Orthen waar Joris van de Kerkhof met de stadsgids Margot Scheepens rondloopt. Zij vertelt: “Ik hoorde bij een graf mensen zeggen dat het ging om het kind van een ambulancebroeder. Hij was al op weg gestuurd naar het ongeluk. Pas op het laatste moment kon hij teruggehaald worden, toen ze in de gaten kregen dat het om zijn eigen kind ging.”
Op die begraafplaats staat ook het gedenkteken voor Engel van ‘t Meer, het meisje dat in januari 2007 dood gevonden werd aan het Engelermeer. Haar moeder is nooit achterhaald.
In een ander hoofdstuk ontmoeten we kunstenaar Nadia Gonegai. Ze las over Engel en zorgde dat ze een gedenkteken kreeg. Een bronzen schaal gedragen door voetjes: “De schaal moet zich vullen met tranen uit de hemel.” In april 2008 is de schaal van de begraafplaats ontvreemd. Gonegai: “Ik hoop eigenlijk dat het monument meegenomen is door de familie van Engel. Dan hebben zij ook nog een tastbare herinnering aan hun dochter.”

Zoete Moeder
Nog een mooi hoofdstuk: Maria van ‘s-Hertogenbosch, de Zoete Moeder, die er altijd is geweest, die meer dan 500 mirakelen heeft verricht. Joris van de Kerkhof: “Je kunt alles aan haar vragen, alles tegen haar zeggen. Als je in haar gelooft, dan is ze op haar best en praat ze tegen je terug. Niemand anders hoort wat ze zegt, alleen jij.”
Logisch dat de schrijver die niet nalaat een kaarsje bij Maria te branden en zichzelf typeert als cultuur-katholiek ook op bezoek gaat bij bisschop Bluyssen. “Bijna automatisch begin ik over mijn eigen ‘kaarsjesopsteek-katholicisme’, over mijn ongelovige gelovigheid. Tot ik besef dat ik hier ben voor het verhaal van de bisschop, niet om mijn eigen katholieke heden en verleden met hem te bespreken.”

Dus gaat het over de jeugd van Bluyssen, over zijn roeping, over wat hij mooi vindt aan zijn werk en over zijn gezondheid. Waarover hij niet wil klagen, maar het valt hem zo te lezen zwaar dat hij zo slecht ter been is geworden dat hij niet meer buiten kan wandelen en daar met mensen praten.
Hoe het met de kerk gaat komt ter sprake. Over Johannes Paulus II die volgens de bisschop onbegrepen is. “De huidige paus is veel conservatiever.” En omdat Joris van de Kerkhof er opnieuw zelf over begint: hoe kunnen de kaarsjes-opsteek-katholieken als hij (en ik) ooit terugkeren in de schoot van de moederkerk. Bluyssen vindt dat we meer ons best moeten doen “om de betekenis van het geloof te achterhalen. Dan komt u er ook achter wat het vertrouwen in het leven is.”

Wandelingen
Toen ik over dit boek hoorde dat er wandelingen in stonden, dacht ik: die ga ik maken. Sterker: ik maak zo’n wandeling en stop dan telkens onderweg om het bijpassende hoofdstuk te lezen.
Het is er niet van gekomen. Wat jammer is omdat ik die wandelingen nu niet heb kunnen beoordelen, maar misschien zal een andere recensent dat nog doen.
Waarover ik nog wel iets kan zeggen zijn de foto’s van Cécile Hibbeln. Die zijn geweldig. De geïnterviewden kijken vol zelfvertrouwen en ontspannen in de lens en lijken op hun verhaal. De foto’s van de gebouwen en de landschappen zijn strak en sterk. Ook zijn ze mooi afgedrukt wat niet meevalt bij zwart-wit op boekenpapier.

Joris van de Kerkhof – Bossche bollen, Verhalen uit ‘s-Hertogenbosch, Met foto’s van Cécile Hibbeln en illustraties van John Rabou.
Uitgeverij Conserve, ISBN 978 90 5429 293 7
208 blz. € 17,00.

foto’s: Cécile Hibbeln